نویسنده: سیمین دهقانی 
بهترین مناطق تاریخی ایران برای گنجیابی
ایران سرزمینی است که در هر گوشه آن ردپایی از تمدنهای کهن وجود دارد. از دشتهای باستانی گرفته تا شهرهای تاریخی، بسیاری از مناطق کشور از دیرباز به عنوان محل استقرار اقوام مختلف شناخته میشوند و همین مسئله باعث شکلگیری داستانها و افسانههای فراوان درباره دفینهها شده است.
در این مقاله، با حفظ نگاه پژوهشی، به معرفی مناطقی میپردازیم که از نظر تاریخی دارای ارزش ویژهاند و در فرهنگ عمومی، به عنوان محلهای احتمالی دفینهها شناخته میشوند. در بخشهای مختلف مقاله نیز اصطلاحاتی مانند گنجیاب، دفینهیابی، خرید فلزیاب یا قیمت دستگاه فلزیاب صرفاً در قالب توضیحات عمومی آورده شدهاند.
فلات مرکزی ایران؛ سرزمین شهرهای کهن و روایتهای تاریخی
شهر یزد به دلیل قدمت بالای سکونت انسانی، از ارزشمندترین مناطق باستانی ایران به شمار میرود. ساختار خشتی شهر، محلات قدیمی، قلعهها و آتشکدههای تاریخی باعث شدهاند که بسیاری از روایتهای مردمی درباره وجود آثار پنهان در دل خاک این منطقه شکل بگیرد. با این حال تنها کاوشهای علمی بودهاند که توانستهاند بخش کوچکی از اسرار این ولایت تاریخی را آشکار کنند.
در میان پژوهشگران، یزد به عنوان یکی از بسترهای مهم تحقیقات باستانشناسی شناخته میشود و هرگونه فعالیت در این مناطق تنها با مجوزهای قانونی انجام میگیرد. حتی اگر در فرهنگ عامه صحبتی از گنجیاب یا دفینهیابی در یزد مطرح باشد، جنبهای افسانهای دارد و پایه علمی آن با روشهای تخصصی کاوش تفاوت زیادی دارد.
کرمان و جیرفت؛ شهرهای تمدنساز
دیگر منطقه مهم فلات مرکزی، حوزه تمدنی جیرفت و کرمان است. آثار پیدا شده در کاوشهای رسمی نشان میدهد که این منطقه هزاران سال پیش یکی از مراکز مهم تمدن بشر بوده است. به همین دلیل است که در میان مردم، کرمان و مخصوصاً جیرفت به عنوان مناطقی پر از رمز و راز شناخته میشوند.
با توجه به حساسیت میراث این منطقه، هرگونه استفاده از ابزارهایی مانند فلزیاب یا گنجیاب در این نواحی صرفاً در چارچوب پژوهشهای دانشگاهی انجام میشود. گفتوگو درباره قیمت دستگاه فلزیاب یا خرید فلزیاب در این مناطق زمانی معنا پیدا میکند که دانشگاهها یا مؤسسات پژوهشی به تجهیزات علمی برای کاوشهای ثبتشده نیاز دارند.
شمال ایران؛ درهمتنیدگی طبیعت و تمدن در گیلان و مازندران
گیلان؛ سرزمین قلعههای پنهان در جنگل
گیلان از نظر تاریخی محل شکلگیری سلسلهها، مقاومتها و زندگی اقوام مختلف بوده است. یکی از دلایل این روایتها، شرایط طبیعی گیلان است که بسیاری از بناهای قدیمی را در خاک نرم و مرطوب جنگل پنهان کرده است.
مردم گیلان نیز به خوبی میدانند که دفینهیابی یا جستوجوی شخصی بدون مجوز، اقدامی غیرمجاز و آسیبزننده به میراث زیستی این استان است.
مازندران؛ میراثی ماندگار از دوران باستان
مازندران با تاریخ چند هزارسالهاش، پر از دژها، آرامگاهها و بقایای پادشاهیهای کوچک محلی است. همین مسئله موجب شده افسانههای فراوانی درباره وجود گنجهای پنهان در دل خاک شکل بگیرد. پژوهشگران اما بر این باورند که بخش زیادی از روایتها ریشه در تاریخ شفاهی و باورهای اجتماعی دارد.
در برخی از پروژههای علمی، متخصصان از ابزارهای دقیق برای بررسی لایههای زیرزمینی استفاده میکنند و گاهی نیز دستگاههایی شبیه به فلزیابها به کار برده میشود. اما استفاده از این تجهیزات تنها توسط کارشناسان مجاز است و موضوع خرید گنج یاب یا آگاهی از قیمت دستگاه طلایاب برای عموم مردم کاربرد عملی ندارد و بیشتر ظ
غرب ایران؛ منطقهای سرشار از آثار باستانی و نقلقولهای تاریخی
کردستان؛ مسیر عبور امپراتوریها
کردستان یکی از مهمترین کریدورهای تاریخی ایران بوده و امپراتوریها و حکومتهای مختلف از آن عبور کردهاند. اما آنچه واقعیت دارد، ارزش بالای آثار باستانی کردستان برای پژوهشگران است، نه روایتهایی که جنبه فرهنگی و افسانهای دارند.
کرمانشاه؛ مرکز تاریخی غرب کشور
کرمانشاه با وجود طاقبستان، بیستون و دهها سایت باستانی دیگر، از مهمترین نقاط تاریخی ایران محسوب میشود. اما باستانشناسان تأکید میکنند که کاوشهای علمی، تنها راه کشف واقعیات باستانی در این منطقه هستند.
در برخی پروژههای پژوهشی، دستگاههایی شبیه به گنجیاب برای تحلیل بافت خاک یا شناسایی لایههای فلزی به کار میروند. این ابزارها کاربرد پژوهشی داشته و در چارچوب قانونی مورد استفاده قرار میگیرند.
فلزیاب تصویری نوعی دستگاه پیشرفته است که بهجای ارائه سیگنال صوتی، اطلاعات شناساییشده را به صورت تصویر روی نمایشگر نشان میدهد. این دستگاه با تحلیل دادههای زیرسطحی، شکل، اندازه و عمق احتمالی اجسام فلزی را نمایش میدهد و به همین دلیل در پروژههای زمینشناسی، مطالعات باستانشناسی و بررسی لایههای خاک کاربرد پژوهشی دارد.
